کد مطلب:34911 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:30

گنجینه پرسمان » اعتقادات

تاريخچة مختصر مسأله عدل الهي چيست؟

قرائن نشان ميدهد كه از قديمترين ايّام، طرفداران عدل الهي و مخالفان آن، كم و بيش در ميان فلاسفه يا افراد عادي وجود داشتهاند، طرفداري از عدل از اين نظر كه از صفات كمال است، و خداوندي كه منبع كلّ كمالات است هرگز از آن خالي نيست.



و طرفداري از نفي اين صفت از اين نظر كه پارهاي از ناهنجاريهاي ظاهري و آفات و بلاها و مصائب در جهان ديده ميشود كه توجيه آنها با قبول مسأله عدالت لااقل در بدو نظر مشكل است.



ولي اين مسأله در ميان مسلمانان، شكل ديگري به خود گرفت، گروهي به نام «اشاعره» به مخالفت با اين اصل برخاستند، نه از اين نظر كه منكر عدالت خدا باشند، بلكه از اين نظر كه چون او مالك عالم هستي است ظلم در مورد او تصور نميشود، هر كاري كند (حتي مجازات تمام نيكوكاران، و پاداش همة بدكاران) عين عدالت است! «هرچه آن خسرو كند شيرين بود»!



انگيزة اصلي تمايل به اين طرز فكر از يكسو گرفتاري در چنگال مسأله جبر و اختيار بود، چرا كه گروه «اشاعره» از طرفداران سرسخت مسأله جبر و عدم اختيار بندگان در افعال خود بودند.



و از سوي ديگر طبق صريح آيات قرآن و ضرورت دين اسلام خداوند نيكوكاران را به بهشت و كفار و بدكاران را به دوزخ ميبرد،



در اينجا در برابر اين سؤال قرار ميگرفتند كه اگر انسان در كار خود مجبور است ثواب و عقاب در برابر اعمال اجباري و غيراختياري چه معني دارد؟ و چگونه با عدالت خدا سازگار است؟ لذا ناچار شدند مسأله عدل را به صورتي كه در بالا گفته شد انكار كنند،



از سوي سوم آنها انكار عدل الهي را يكنوع توحيد كامل ميپنداشتند، و فكر ميكردند اگر خداوند را مافوق مسأله عدل و ظلم بدانيم به مرحله عالي توحيد رسيدهايم.



در برابر اين گروه جمعيت «معتزله» قرار داشتند كه عدل را يكي از اساسيترين مسائل عقيدتي ميشمردند و معتقد بودند كه درباره خداوند عدل و ظلم هر دو تصور ميشود، ولي خدا هرگز ظلم نميكند، و عدالت را به تمام معني كلمه دارا ست.



شيعه و پيروان مكتب اهل بيت (ع) در صف طرفداران عدل الهي قرار دارند، لذا به مجموعه آنها و معتزله «عدليه» گفته ميشود.

---

پيام قرآن ج 4


حضرت آيت الله مكارم شيرازي و ساير همكاران